Giá trị văn hóa và văn học của loại văn du ký (Khảo sát qua sách Du ký Việt Nam)
Du ký là thể loại văn học mang lại cảm hứng cho người đọc về phong vị khám phá những vùng đất lạ, cảm xúc về những lộ trình mới, hình ảnh về những chuyến đi đặc biệt . . . Đầu thế kỷ XX, có một tập hợp các tác phẩm viết về du ký được quy chuẩn thành một mục riêng, mục du ký, đó là 62 tác phẩm được in đều đặn trong 210 số báo kéo dài suốt 17 năm tồn tại của Nam phong tạp chí. Hệ thống du ký này là cả một thế giới nghệ thuật phong phú mang màu sắc văn hóa Việt khá đậm nét.
Trong bài viết chúng tôi tiến hành khảo sát các tác phẩm trong Du ký Việt Nam trên ba phương diện: tác giả, bổi cảnh văn hoá xã hội- lịch sử và đề tài để tìm ra những giá trị văn hoá và văn học của thể loại này. 36 tác giả của những tác phẩm trong Du ký Việt Nam, dù nhiều người xuất thân là các nhà Nho nhưng hầu hết họ đều là những trí thức Tây học; họ tiếp xúc với nền văn minh phương Tây nên có kiến thức mới, cách viết mới, quan điểm mới so với mặt bằng chung của xã hội lúc bấy giờ và có quan điểm gần với con người hiện đại. Trong bối cảnh xã hội có nhiều biến động, nhiều luồng tư tưởng mới tràn vào Việt Nam, giao thông phát triển giúp mở rộng địa lý du lịch, tạo cơ hội cho việc đi lại, dàn đều các đề tài du ký được mở rộng trên nhiều phương diện như : lịch sử, tôn giáo, nghi lễ văn hoá, truyền thuyết, phong tục tập quán, ẩm thực...
Không chỉ trong một số tác phẩm tiêu biểu, mà hầu hết các tác phẩm trong Du ký Việt Nam đều là những trang viết dưới góc nhìn văn hóa thể hiện tình yêu tổ quốc, dù là phê phán hay ca ngợi cũng đều hướng đến mong muốn xây dựng một nước Việt phồn vinh. Chính từ mong muôn tha thiết bảo tồn các di sản văn hoá dân tộc, muốn xây dựng một hệ thống ngôn ngữ tiếng Việt giàu và đẹp, các tác giả của Du ký Việt Nam, qua các tác phẩm của mình, đã làm nên giá trị văn hoá và văn học của thể du ký.