Về quốc hiệu nước ta đời nhà Đinh
Đại Cồ Việt là quốc hiệu của nước ta đời nhà Đinh. Thành tố CỒ trong Đại Cồ Việt là gì, hiện vẫn là một câu hỏi lớn cho giới Việt học. Đến nay, chúng ta đã thấy một số giả thuyết như sau:
- Cồ = lớn; và Cồ Việt là nước Việt to lớn.
-Cồ là cách nói tắt của cách phát âm Hán Việt Cổ Đàm,xuất phát từ một từ tiếng Sanscrit Gautama, nghĩa là Phật; và Cồ Việt có nghĩa là nước Việt theo Phật giáo.
-Cồ Việt là nước Việt hùng mạnh có vũ khí cồ {cồ là cây giáo)
Dựa trên những tư liệu và phân tích về mặt ngôn ngữ học lịch sử, bài viết này đề xuất một giả thuyết khác.
VIỆT là một từ gốc Hán, vốn có vỏ ngữ âm là * hu wet. Về mặt lịch sử, do ảnh hưởng của cách nói của người (Việt) bản địa, từ này đã biến đổi theo hai hướng:
Thứ nhất, âm hút vào, tròn môi * hu thuộc thanh mẫu VÂN của hệ thống âm đầu tiếng Hán trung đại bị rụng đi, còn * wet được bảo toàn và biến đổi cho ta VIỆT, một từ đơn tiết.
Thứ hai, * hu wet đã biến đổi theo một hướng cá biệt thành * ku wet rồi phụ âm * ku được tách ra, được âm tiết hóa thành CỒ; yếu tố *wet biến đồi cho ta VIỆT; và ta có Cồ Việt, một tên gọi song tiết.
Sự tồn tại song song của ba tên gọi Đại Cồ Việt, Đại Việt và Việt là do tính bảo thủ của văn tự và tính không nhất quán trong cách ghi chép của xã hội.